Na današnji dan / 25. septembar

Praznici i spomendani na današnji dan

– Evropski dan jezika.

Događaji na današnji dan

1087. – U Westminster Abbey Vilim II. je krunisan kao engleski kralj.

1186. – Dubrovnik sklopio mir sa srpskim velikim županom Stefanom Nemanjom, koji je u dva navrata pokušao da zauzme taj grad. Sporazum o miru bio osnov za kasnije ugovore Srbije i Dubrovnika.

1371. – Dogodila se Bitka na Marici ili Bitka kod Černomena. Održana na rijeci Marici u petak 26.9.1371. između snaga Osmanlijskog carstva pod vodstvom rumelijskog begler-bega Lala-Šahina i srpskih snaga koje su brojale oko 60.000 ljudi (70.000 po Halkokondilu). Srpsku vojsku predvodili su kralj Vukašin i njegov brat despot Jovan Uglješa, koji su poginuli u ovoj bitci.

1580. – Engleski moreplovac i gusar Frensis Drejk uplovio u luku Plimut na završetku svog putovanja oko svijeta, koje je trajalo 33 meseca. Drejk bio prvi Englez koji je oplovio zemlju, za šta je dobio titulu viteza od kraljice Elizabete.

1617. – Mirom u Parizu habsburški nadvojvoda i budući car Ferdinand obavezao se da će protjerati uskoke iz Senja. Uskoci su naseljeni u okolici Otočca i na Žumberku gdje njihovi potomci žive još i danas.

1687. – U bici s Turcima topovsko đule mletačke vojske izazvalo eksploziju u kojoj su teško oštećeni Partenon i Propileji na Akropolju, gdje je turska vojska držala municiju.

1815. – Rusija, Austrija i Prusija formirale Svetu alijansu, koju su kasnije potpisali svi evropski vladari osim britanskog regenta, pape i turskog sultana. Cilj saveza bio da uguši revolucionarne pokrete u Evropi poslije Francuske revolucije i Napoleonovih ratova.

1853. – Josif Pančić postaje kontraktualni profesor novooformljene Katedre jestastvene istorije i agronomije u Liceju u Beogradu, ukazom kneza Aleksandra Karađorđevića.

1907. – Novi Zeland, koji je bio kolonija Velike Britanije, postao dominion u okviru Britanskog komonvelta.

1918. – Saveznici u Prvom svjetskom ratu počeli opštu ofanzivu koja je početkom oktobra dovela do sloma Centralnih sila i završetka rata.

1941. – U Užicu su u Drugom svjetskom ratu – dva dana posle oslobođenja grada – proradile partizanske fabrike municije i tekstila, u kojima su tkani zavoji i rublje za borce.

1960. – Kubanski predsjednik Fidel Kastro održao je najduži govor u istoriji UN. Govor je trajao čak 4 časa i 29 minuta.

1960. – Održan prvi TV-duel predsjedničkih kandidata. U okviru kampanje za predsjednika SAD, na nacionalnoj televiziji suočili se tadašnji potpredsjednik Ričard Nikson i senator Džon Kenedi.

1967. – Američki predsjednik Lyndon B. Johnson naredio je pojačani vojni angažman kako bi se na granici Sjevernog i Južnog Vijetnama eleminisali položaji vijetkongovaca.

1968. – Portugalskog diktatora Antonija de Oliviere Salazara, koji je vladao od 1933. godine, naslijedio je Marcelo Jose das Veves Alves Caetano.

1968. – Takozvana Brežnjevljeva doktrina dopustila je državama Varšavskog pakta ograničen suverenitet.

1969. – U Boliviji vojna hunta pod vodstvom generala Alfreda Ovanda Kandije oborila predsjednika Silesa Salinasa.

1980. – U bombaškom napadu desnog ekstremista na Oktobarfestu u Münchenu poginulo je 13, a ranjeno više od 200 ljudi.

1984. – Ujedinjeno Kraljevstvo i Kina se sporazumjele o vraćanju Hongkonga 1997. pod suverenitet Kine. Hongkong pripao Britancima na osnovu mirovnog ugovora u Nankingu 1842, poslije Prvog opijumskog rata.

1988. – Kanadskom atletičaru Benu Džonsonu oduzeta je zlatna medalja na 100 metara zbog pozitivnog rezultata testa na doping.

1989. – Vijetnam povukao svoje trupe iz Kambodže, koje su u toj zemlji bile od kraja 1978, ostavivši snage vlade Hun Sena da se same bore protiv maoističke gerilske organizacije „Crveni Kmeri“.

1995. – Počelo suđenje bivšem premijeru Italije Đuliju Andreotiju, pod optužbom da je imao bliske veze s mafijom. Andreoti sedam puta biran za premijera Italije i bio je jedan od simbola posljeratne Italije.

1997. – Italijanski sud osudio mafijaškog bosa Salvatora Rina i 23 njegova najbliža saradnika na doživotni zatvor zbog ubistva sudije Đovanija Falkonea 1992.

1997. – U zemljotresu u centralnoj Italiji 11 osoba izgubilo život, teško oštećena srednjovjekovna bazilika Svetog Franje Asiškog u Asiziju.

2000. – Grčki feribot „Ekspres Samina“ naletio na podvodni greben kod ostrva Paros i potonuo za 20 minuta. U udesu broda koji je prevozio preko 500 putnika, život izgubilo njih 72.

2001. – Belgija predala Međunarodnom sudu za Ruandu bivšeg ruandskog ministra za finansije Emanuela Ndindabahizija, optuženog za umiješanost u genocid.

Rođeni na današnji dan

1791. – Rođen Théodore Géricault, francuski slikar.

1826. – Rođen Ljubomir Nenadović, srpski pisac i putopisac, član Srpske kraljevske akademije.

1849. – Rođen Ivan Pavlov, ruski fiziolog.

1851. – Rođen Ivo Benko, hrvatski astronom.

1869. – Rođen Winsor McCay, američki strip autor i pionir animiranog filma.

1886. – Rođen Archibald Vivian Hill, engleski fiziolog, nobelovac.

1888. – Rođen Thomas Stearns Eliot, engleski pisac američkog porijekla.

1889. – Rođen Martin Hajdeger (njem. Martin Heidegger), njemački filozof.

1892. – Rođena Marina Ivanovna Cvetajeva, ruska pjesnikinja.

1897. – Rođen Pavao VI, papa.

1898. – Rođen George Gershwin, američki kompozitor.

1902. – Rođen Mihailo Petrov, srpski slikar i likovni kritičar.

1919. – Rođena Matilde Camus, španska pjesnikinja.

1923. – Rođen Mija Aleksić, srpski glumac.

1932. – Rođen Manmohan Sing, predsjednik vlade Indije.

1936. – Rođena Winnie Mandela, južnoafrička političarka i bivša supruga Nelsona Mandele.

1945. – Rođen Bryan Ferry, britanski pjevač i tekstopisac (Roxy Music).

1948. – Rođena Olivija Njuton-Džon, englesko-australijska glumica i pjevačica.

1948. – Rođen Mauricio Guči (it. Maurizio Gucci), kreator i vlasnik modne kuće “Gucci”.

1951. – Rođen Haris Džinović, bosanskohercegovački pjevač narodne muzike.

1952. – Rođen Predrag Miletić, srpski glumac.

1962. – Rođen Dragan Mance, fudbaler Partizana i idol Grobara.

1967. – Rođen Bruno Akrapović, bosanskohercegovački fudbaler.

1976. – Rođen Michael Ballack, njemački fudbaler.

1976. – Rođena Ivana Mrvaljević, crnogorska glumica, producentkinja i kulturni radnik.

1981. – Rođen Aledin Jahia, tunižanski fudbaler.

1981. – Rođena Serena Džamika Vilijams (engl. Serena Jameka Williams), američka teniserka.

Umrli na današnji dan

1501. – Umro Džore Držić, hrvatski pjesnik.

1860. – Umro Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, knez Srbije od 1815. do 1839. i od 1858. do smrti.

1902. – Umro Levi Štraus, rođen je pod imenom Lub Štraus (njem. Levi Strauss), njemačko-američki industrijalac i tvorac jeansa.

1911. – Umro Andrija Fijan, hrvatski glumac i režiser.

1914. – Umro August Macke, njemački slikar.

1917. – Umro Edgar Degas, francuski slikar, grafičar i kipar.

1937. – Umro Bessie Smith, američka jazz pjevačica.

1940. – Umro Walter Benjamin, njemački filozof, književnik i prevodilac.

1945. – Umro Béla Bartók, mađarski kompozitor i pijanist.

1947. – Umro Hugh Lofting, britanski književnik.

1955. – Umro Augustin Čičić, hrvatski pjesnik i književni kritičar.

1976. – Umro Lavoslav Ružička, hrvatski naučnik.

1988. – Umro Branko Zebec, hrvatski fudbaler i trener.

1990. – Umro Alberto Moravija (ital. Alberto Moravia), italijanski književnik.

1994. – Umro Božidar Groše, hrvatski violinist.

1994. – Umro Šerif Guzmi, šef islamske terorističke organizacije u Alžiru (GIA).

1998. – Umro Mihajlo Viktorović, srpski glumac.

2002. – Umro Branislav Petrović, srpski pjesnik i novinar.

2008. – Umro Pol Njumen (engl. Paul Newman), američki glumac, režiser i producent.

2010. – Umrla Glorija Stjuart, američka glumica.

2011. – Umro Sergio Bonelli, italijanski strip-scenarist i izdavač.

Sveci pravoslavne crkve na današnji dan

– Sveštenomučenik Kornilije sotnik (Pretprazništvo Vozdviženja).

– Osvećenje hrama Hristova Vaskrsenja.

– Sv. muč. Makrovije i Gordijan.

– Sv. muč. Ketevana.

– Prepodobni Jerotej.

– Sveti Aristid Atinski