Na današnji dan / 24. juli

Utorak, 24. Jula, 2018.

0 7 minuta čitanja

Događaji na današnji dan

1261. – Mihailo VIII Paleolog povratio je Konstantinopolj (Carigrad) i ponovo ga proglasio prijestolnicom Vizantije. Grad su 1204. osvojili krstaši, spalili ga i opljačkali, i zajedno s Mlečanima proglasili ga prijestolnicom Latinskog carstva, a prestonica Vizantije premeštena je u Nikeju (Nikejsko carstvo).

1567. – Škotska kraljica Marija Stjuart primorana je da abdicira zbog antiprotestantske politike. Naredne godine pobjegla je u Englesku gdje je zatvorena, a nakon 18 godina tamnovanja optužena je za učestvovanje u izdaji i pogubljena.

1593. – Kralj Francuske Anri IV, kralj Navare prije dolaska na francuski prijesto 1589. i vođa francuskih hugenota, prešao je u katoličanstvo.

1701. – Antoan da la Mot Kadilak osnovao je na obali jezera Mičigen trgovački centar Ponšartren, koji se kasnije razvio u grad Detroit.

1704. – Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preuzele su Gibraltar od Španaca.

1712. – Vojska švajcarskih protestanskih kantona je u bici kod Vilmergena potukla snage katoličkih kantona, čime su u Švajcarskoj okončani vjerski ratovi.

1799. – Napoleon je izvojevao svoju posljednju pobjedu u osvajanju Egipta, potukavši tursku vojsku kod Abukira.

1804. – Srpska potjera predvođena Milenkom Stojkovićem uhvatila je i pogubila na dunavskom ostrvu Ada Kale beogradske dahije Aganliju, Kučuk Aliju, Mulu Jusufa i Mehmeda Fočića.

1824. – Rezultati prvog ispitivanja javnog mnjenja u svetu objavljeni su u američkoj državi Delaver uoči predsjedničkih izbora u SAD.

1848. – Austrijanci su u bici kod Kustoce porazili snage Sardinske kraljevine (Pijemont), suzbivši prvi značajniji napor za ujedinjenje italijanskih teritorija u jedinstvenu državu.

1866. – Tenesi je postao prva američka država koja je ponovo primljena u Uniju nakon Američkog građanskog rata.

1878. – Prva kineska diplomatska misija u SAD stigla je u Vašington.

1883. – Metju Veb, prvi čovjek koji je 1875. preplivao kanal Lamanš, utopio se prilikom pokušaja da prepliva reku iznad Nijagarinih vodopada.

1898. – Vojska SAD je u špansko-američkom ratu okupirala Portoriko, koji je Pariskim mirovnim ugovorom iste godine ustupljen SAD. Istog dana 1953. dobio je status pridružene države SAD.

1907. – Japan je proglasio protektorat nad Korejom sa pravom da kontroliše vladu te zemlje.

1909. – Francuski pilot Luj Blerio prvi je preletio avionom kanal Lamanš. Razdaljinu od 40 kilometara od Lebaraka kod Kalea do Dovera preletio je za 37 minuta.

1911. – Hiram Bingham je pronašao Machu Picchu, “izgubljeni grad Inka”.

1917. – Holanđanka Margareta Gertruda Cele, poznata kao Mata Hari, osuđena je na smrt pod otužbom da je špijunirala za Nijemce tokom Prvog svjetskog rata.

1923. – U Lozani je potpisan mirovni ugovor između Turske i savezničkih sila kojim se Turska odrekla svih neturskih teritorija koje je izgubila u Prvom svjetskom ratu, ali je dobila Jedrene i istočnu Trakiju, čime su definitivno određene granice evropskog dijela turske države.

1934. – Nacisti su u Beču ubili austrijskog kancelara Engelberta Dolfusa.

1943. – Italijanski diktator Benito Musolini primoran je, nakon sednice Velikog fašističkog veća, da podnese ostavku. Kralj Viktor Emanuele imenovao je za premijera maršala Pjetra Badolja. Musolini je uhapšen i interniran, a 1945. je strijeljan.

1943. – Bombardovanjem Hamburga, savezničko vazduhoplovstvo je u Drugom svjetskom ratu počelo operaciju „Gomora“.

1945. – Održava se četvrto zasjedanje ZAVNOH-a u sabornici na Markovom trgu i mijenja naziv u Narodni sabor Hrvatske.

1946. – SAD su izvele prvu podvodnu atomsku probu na koralskim ostrvima Bikini u zapadnom Pacifiku.

1956. – U sudaru italijanskog i švedskog broda „Andrea Dorija“ i „Stokholm“ ispred obala SAD u Atlantskom okeanu poginulo je 50 ljudi.

1957. – Tunis je postao republika, a za predsjednika je izabran Habib Burgiba.

1963. – SSSR, SAD i Velika Britanija zaključile su ugovor o zabrani nuklearnih proba u vazduhu, pod vodom i u kosmosu.

1967. – Držeći govor u Montrealu, Charles de Gaulle je kliknuo “Živio slobodni Quebec!”, što je dalo krila pokretu za suvereni Quebec.

1968. – Papa Pavle VI zabranio je vjernicima rimokatoličke crkve sve vještačke metode sprečavanja začeća.

1972. – Jugoslavenske službe bezbjednosti su uhvatile posljednje članove Bugojanske grupe.

1974. – Konstantin Karamanlis je, posle sedmogodišnje vladavine vojne hunte, obrazovao u Grčkoj prvu civilnu vladu i proglasio opštu amnestiju za sve političke zatvorenike.

1976. – Američki svemirski brod „Viking 1“ spustio se na Mars da ispita da li postoje mogućnosti za život na toj planeti.

1981. – U kineskoj provinciji Sičuan u poplavama je poginulo više od 700 ljudi, a milion i po je ostalo bez domova.

1982. – Vođa Palestinske oslobodilačke organizacije (PLO) Jaser Arafat potpisao je u Bejrutu deklaraciju kojom je prihvatio rezolucije UN o postojanju države Izrael.

1990. – Američki ratni brodovi u Persijskom zalivu stavljeni su u stanje pripravnosti zbog koncentracije iračkih trupa na kuvajtskoj granici.

1991. – Sovjetski predsjednik Mihail Gorbačov predložio je liderima Komunističke partije SSSR-a novu platformu u kojoj izgradnja komunizma više nije osnovni cilj i pozvao ih da odbace „zastarjele ideološke dogme“.

1992. – Italijanska vlada poslala je 7.000 vojnika na Siciliju, u nastojanju da razbije mafiju.

1993. – Centralna banka Rusije saopštila je da će u okviru drastične monetarne reforme preduzete u borbi protiv inflacije, iz opticaja povući sve novčanice štampane prije 1992.

1994. – Izrael i Jordan su potpisali u Vašingtonu deklaraciju kojom je okončano ratno stanje između dve države.

1995. – Haški tribunal podigao je optužnice protiv Radovana Karadžića, Ratka Mladića, Milana Martića i još 21 osobe, uglavnom komandanata i stražara zatvoreničkih logora u Bosni. Radovan Karadžić i general Ratko Mladić optuženi su za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovječnosti.

1995. – Bombaš-samoubica, član militantne islamske organizacije Hamas, aktivirao je bombu u autobusu u Tel Avivu od čije je eksplozije poginulo šest, a ranjeno 32 ljudi.

1996. – U predgrađu Kolomba, glavnog grada Šri Lanke, poginulo je 57, a ranjeno više od 500 ljudi u eksploziji dve bombe podmetnute u prigradski voz, za šta su optuženi tamilski pobunjenici.

2000. – Supersonični avion kompanije „Er Frans“ srušio se blizu Pariza neposredno nakon polijetanja. Poginulo je 109 putnika i članova posade, i još četvoro ljudi na zemlji. To je bila prva nesreća „konkorda“ od kako je počeo da leti 1969.

2001. – General Hrvatske vojske Rahim Ademi, optužen za zločine počinjene nad Srbima 1993. u Medačkom džepu, kod Gospića u Hrvatskoj, dobrovoljno se predao Haškom tribunalu. Na osnovu odluke Sudskog veća od 20. februara 2002. Ademije je pušten na slobodu do početka suđenja.

2001. – SR Jugoslavija je dobila šestu saveznu vladu s premijerom Dragišom Pešićem na čelu, funkcionerom Socijalističke narodne partije Crne Gore.

2003. – Bosanski Srbin Darko Mrđa priznao je pred Tribunalom u Hagu krivicu za ubistvo oko 200 Muslimana i Hrvata na planini Vlašić u ljeto 1992, a Tužilaštvo je zauzvrat odustalo od optužbe za istrebljenje i zločin protiv čovječnosti.

2010. – Najmanje 19 osoba poginulo, a 100 povrijeđeno kad je izbila masovna panika u tunelu tokom Love Paradea, tehno-festivala u njemačkom gradu Duisburgu. Najmanje 25 osoba je u kritičnom stanju. Među poginulima je i jedan državljanin Bosne i Hercegovine.

2013. – U iskliznuću voza kod španskog grada Santijago de Kompostela poginulo je 80 osoba, a povrijeđeno oko 140.

Rođeni na današnji dan

1725. – Rođen John Newton, engleski skladatelj (Amazing Grace).

1783. – Rođen Simón Bolívar, vojskovođa i državnik.

1802. – Rođen francuski pisac Aleksandar Dima (franc. Alexandre Dumas), koji se proslavio avanturističkim romanima sa sadržajem iz francuske istorije (“Tri musketara”, „Grof od Monte Krista“, „Kraljica Margo“).

1803. – Rođen Adolphe Adam, francuski skladatelj.

1822. – Rođen Dinko Vitezić, narodni preporoditelj i političar.

1828. – Rođen Nikolaj Černiševski, ruski pisac, književni kritičar i revolucionar.

1848. – Rođen britanski državnik Artur Džejms Balfur, premijer (1902-06) i ministar inostranih poslova (1916-19). Predložio je 1917. stvaranje nacionalne države Jevreja u Palestini (Balfurova deklaracija).

1854. – Rođen Konstantin Jireček je bio češki istoričar.

1857. – Rođen Henrik Pontoppidan, danski književnik , dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1917.

1860. – Rođen Alfons Mucha, češki slikar.

1864. – Rođen Frank Wedekind, njemački književnik.

1894. – Rođen Volter Brenan, američki glumac i najčuveniji epizodista svjetske kinematografije.

1895. – Rođen Robert Graves, engleski pisac.

1897. – Rođena Amelia Earhart, američka letačica.

1897. – Rođen Frano Kršinić je bio jugoslovenski i hrvatski vajar.

1904. – Rođen Delmer Daves, američki režiser i scenarist.

1930. – Rođen Predrag Ivanović, trubač, kompozitor i aranžer.

1938. – Rođen Boris Miholjević, hrvatski glumac.

1947. – Rođen Predrag Ejdus, srpski glumac.

1950. – Rođena Jadranka Stojaković, bosanska kantautorica.

1952. – Rođen Gus Van Sant, američki redatelj.

1963. – Rođen Karl Malone, američki košarkaš.

1968. – Rođen Dragan Šutanovac, srpski političar.

1969. – Rođena Dženifer Lin Lopez (engl. Jennifer Lynn López), američka pjevačica i glumica.

1969. – Rođen Rik Foks, kanadski košarkaš i glumac.

1974. – Rođen Haris Brkić, bosanskohercegovački košarkaš.

1977. – Rođena Olivera Jevtić, srpska atletičarka, evropska šampionka.

1985. – Rođen Lukaš Rosol, češki teniser.

1997. – Rođen Emre Mor, dansko-turski fudbaler.

Umrli na današnji dan

1568. – Umro Don Carlos, asturijski princ.

1834. – Umro Semjuel Tejlor Kolridž, engleski pjesnik.

1843. – Umro Čarls Mekintoš, škotski hemičar pronalazač nepromočive tkanine za kišne ogrtače.

1862. – Umro Martin van Buren, američki političar.

1925. – Umro Borislav Todorović, tvorac prvog srednjoškolskog programa hemije u Srbiji.

1941. – Umro Rudolf Ramek, austrijski političar.

1974. – Umro britanski fizičar Džejms Čedvik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1935, koji je 1932. otkrio neutron, a kasnije (1943-45) radio na „Menhetn projektu“ razvoja atomske bombe u Los Alamosu, SAD.

1980. – Umro britanski filmski glumac komičar Piter Selers, koji se proslavio filmom „Dr Strendžlav“ i serijom filmova o detektivu Kluzou (Pink Panter).

1986. – Umro Vinsent Mineli, američki filmski redatelj.

1986. – Umro Fritz Albert Lipmann, američko-njemački biohemičar i nobelovac.

1991. – Umro Isaac Bashevis Singer, američki književnik jevrejskog podrijetla.

1995. – Umro Ivo Kalina, hrvatski slikar.

2000. – Umro Ahmad Shamlou, iranski pisac i novinar.

2000. – Umro Klod Sote, francuski filmski redatelj, oskarovac.

2010. – Umrla Mia Oremović, hrvatska glumica.

2011. – Umro Josip Bobi Marotti, hrvatski glumac.

2011. – Umro Milan Delčić Delča, srpski muzičar, dramaturg i konceptualni umjetnik.