Na današnji dan / 8. septembar

Praznici i spomendani na današnji dan

– Međunarodni dan pismenosti.

– Međunarodni dan fizioterapeuta.

Događaji na današnji dan

1331. – Na državnom saboru u Svrčinu (Kosovo) arhiepiskop Danilo II krunisao je 23-godišnjeg Dušana Stefana Nemanjića za kralja srpskih i pomorskih zemalja.

1380. – U bitci kod Kulikova na rijeci Don snage Moskve pod zapovjedništvom Dimitrija Donskog ostvaruju prvu rusku veliku pobjedu protiv Mongola iz Zlatne Horde.

1565. – Španski doseljenici osnovali su na Floridi, na mjestu današnjeg Sent Ogastin, prvo evropsko naselje u Americi.

1664. – Predvođeni pukovnikom Ričardom Nikolsom, Englezi su zauzeli holandsko naselje na američkom kontinentu Novi Amsterdam, nazvano potom Njujork, u čast vojvode od Jorka, budućeg engleskog kralja Džejmsa II.

1731. – Bački episkop Visarion Pavlović otvorio je u Novom Sadu latinsko-slovensku školu, koja je imala rang niže realne gimnazije. Škola je znatno doprinijela formiranju prvih naraštaja srpske građanske inteligencije u Vojvodini.

1760. – Garnizon u Montrealu predaje se Englezima pod generalom Jeffrey Amherstom. Sa tim završava de facto francuska vladavina u Kanadi.

1831. – Ruske trupe pod komandom generala Paskeviča pobijedile su u bici za Varšavu Poljake koje je predvodio general Henrik Dembinjski. U trodnevnoj bici poginulo je više od 9.000 Poljaka. To je bio i kraj Poljskog ustanka.

1856. – Mirovnim ugovorom u Parizu završen je Krimski rat između Rusije i Turske (1853—56) i njenih saveznika Velike Britanije i Francuske (od 1854) i Kraljevine Sardinije (od 1855) za prevlast na Balkanu, Dardanelima i Bliskom istoku. Rusija je izgubila deo Besarabije i protektorat nad dunavskim kneževinama i pravo držanja ratne flote u Crnom moru.

1900. – Uragan je u teksaškom gradu Galveston razrušio više od 2.500 kuća, a poginulo je najmanje 8.000 ljudi.

1926. – Društvo naroda je jednoglasno primilo Njemačku u članstvo.

1941. – Nijemci su u Drugom svjetskom ratu počeli blokadu Lenjingrada i odsjekli ga od ostatka zemlje. Opsada grada, tokom koje je od iscrpljenosti i gladi umrlo 620.000 ljudi, okončana je u januaru 1944. pobjedom sovjetske Crvene armije.

1943. – Objavljena je bezuslovna kapitulacija Italije u Drugom svjetskom ratu.

1944. – Prva njemačka raketa V2, ispaljena iz Haga, u Drugom svjetskom ratu pala je na London. Nijemci su do kraja rata izbacili više od 1.000 raketnih bombi na Veliku Britaniju od kojih je 660 palo na London.

1951. – U San Francisku je potpisan mirovni ugovor između Japana i 49 zemalja. Tim ugovorom Japanu su oduzete sve teritorije osvojene za posljednjih 80 godina.

1954. – U Manili su SAD, Filipini, Australija, Novi Zeland, Tajland, Pakistan, Velika Britanija i Francuska, osnovali SEATO pakt, zamišljen kao karika u američkoj globalnoj strategiji okruživanja SSSR-a. Prestankom hladnog rata taj pakt je izgubio značaj.

1991. – Makedonci su se na referendumu izjasnili za suverenu Republiku Makedoniju, čime je Makedonija postala treća od šest republika SFR Jugoslavije koja je izabrala samostalnost.

1995. – Ministri inostranih poslova SR Jugoslavije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine prihvatili su u Ženevi mirovni plan za Bosnu, što je bio uvod u okončanje najtežeg sukoba na tlu Evrope od Drugog svjetskog rata.

1997. – Najmanje 150 ljudi poginulo je u blizini zapadne obale Haitija kad je potonuo pretrpani feribot „La Fierte Gonavienne“ (Ponos Gonave) koji je plovio ka ostrvu Gonava.

1999. – U eksploziji podmetnute bombe u stambenoj zgradi u Moskvi poginule su 94 osobe. U seriji eksplozija koje su uslijedile narednih dana u više gradova u Rusiji poginulo je oko 300 ljudi.

2000. – U sjedištu Ujedinjenih nacija u Njujorku potpisa je rezolucija Milenijumska deklaracija. Na tom samitu najvećih svjetskih lidera u istoriji na kojem je učestvovalo 150 kraljeva, predsjednika i premijera, nisu prisustvovali samo predsjednici Iraka Sadam Husein, SR Jugoslavije Slobodan Milošević i Libije Muamer el Gadafi.

2000. – Tokom pojačane represije režima u Srbiji, policija je u mjestu Vladičin Han brutalno pretukla sedmoricu studenata aktivista pokreta „Otpor“ i nanijela im teške tjelesne povrede, nakon što ih je privela u policijsku stanicu zbog lijepljenja plakata sa antirežimskim sadržajem.

2001. – Preko hiljadu ljudi, uključujući i Nelsona Mandelu, okupilo se na sahrani oca južnoafričkog predsjednika Taboa Mbekija. Govan Mbeki (91) je sahranjen među običnim ljudima.

2002. – Na svjetskom prvenstvu u košarci u Indijanopolisu (SAD) Jugoslavija je po drugi put postala prvak svijeta.

Rođeni na današnji dan

1157. – Rođen Rikard I, engleski kralj.

1474. – Rođen Lodovico Ariosto, italijanski pjesnik.

1621. – Rođen Louis II de Bourbon, francuski vojskovođa.

1778. – Rođen Clemens Brentano, njemački književnik.

1779. – Rođen Mustafa IV, sultan Osmanlijskog carstva.

1799. – Rođen Jovan Hadžić, srpski pisac, prevodilac i političar, poznat i kao Miloš Svetić.

1830. – Rođen Frederic Mistral, francuski pjesnik i dobitnik Nobelove nagrade za književnost.

1841. – Rođen Antoni Dvoržak, češki kompozitor.

1873. – Rođen Alfred Jarry, francuski pisac.

1887. – Rođen Princ Đorđe P. Karađorđević, srpski kraljević, najstariji sin kralja Petra I i kneginje Zorke, kćeri crnogorskog kralja Nikole I.

1904. – Rođen Grigorije Samojlov, arhitekta i slikar.

1920. – Rođen Branko Fučić, hrvatski istoričar umjetnosti i kulture, naučnik, esejist, paleograf, arheolog, putopisac, akademik.

1922. – Rođen Sid Caesar, američki komičar.

1925. – Rođen Peter Sellers, britanski glumac.

1930. – Rođen Mario Adorf, njemački glumac.

1934. – Rođen Peter Maxwell Davies, engleski kompozitor i dirigent.

1935. – Rođen Alain Delon, francuski glumac.

1942. – Rođen Želimir Žilnik, srpski režiser i scenarista.

1944. – Rođen Ali Benflis, alžirski političar i državnik.

1945. – Rođen Vinko Puljić, bosanskohercegovački kardinal.

1946. – Rođen Beriz Belkić, bosanskohercegovački političar.

1946. – Rođen Krzysztof Krawczyk, poljski pjevač.

1967. – Rođena Kimberly Peirce, američka režiserka.

1970. – Rođen Latrel Sprivel, američki košarkaš.

1972. – Rođen Markus Babel, njemački fudbalski reprezentativac i trener.

1975. – Rođen Mario Bazina, hrvatski fudbaler.

1976. – Rođena Elena Ljašenko, ukrajinska klizačica.

1979. – Rođen Péter Lékó, mađarski šahovski velemajstor.

1980. – Rođen Kristijan Kjeling, norveški rukometaš.

1981. – Rođena Žanamari Lalić, hrvatska pjevačica.

1984. – Rođen Radovan Vujović, srpski glumac.

1986. – Rođen Žoao Mutinjo, portugalski fudbaler.

1986. – Rođen Karlos Baka, kolumbijski fudbaler.

1988. – Rođen Wiz Khalifa, američki reper.

Umrli na današnji dan

780. – Umro Lav IV Hazar, vizantijski car.

1395. – Umro Stjepan Dabiša, bosanski kralj.

1624. – Umro Markantun de Dominis, hrvatski naučnik i pisac, biskup senjski i nadbiskup splitski.

1645. – Umro Fransisko Gomes de Kevedo i Viljegas, španski pisac.

1814. – Umrla Marija Karolina Austrijska, napuljsko-sicilijanska kraljica.

1908. – Umro Stjepan Miletić, pozorišni intendant, režiser i kritičar.

1933. – Umro Fejsal I od Iraka, prvi irački kralj.

1949. – Umro Richard Strauss, njemački kompozitor.

1978. – Umro Rikardo Zamora, španski fudbaler.

1994. – Umrla Cata Dujšin-Ribar, hrvatska slikarica.

2003. – Umrla Leni Riefenstahl, njemačka glumica, režiserka i filmski producent.

2006. – Umro Josip Genda, hrvatski glumac.

2009. – Umro Mike Bongiorno, italijanski TV-voditelj.

2017. – Umro Ljubiša Samardžić – Smoki, jugoslavenski i srpski glumac, režiser i producent.

Sveci pravoslavne crkve na današnji dan

– Sveti mučenici Adrijan i Natalija.

– Prepodobni Titoj.

– Sveti Zer-Jakov.

– Čudo Presvete Bogorodice u Moskvi 1395. godine