Na današnji dan / 24. septembar

Nedjelja, 23. Septembra, 2018.

0 4 minuta čitanja

Na današnji dan / 24. septembar — Večernje Novosti, memorandum SANU

Događaji na današnji dan

1706. – Švedska i Saksonija sklopile mir u Altrantštatu kojim se Švedska odrekla poljske krune i priznala poljskog kralja Stanislava Lešćinjskog.

1724. – Osnovana je Pariška berza.

1852. – Francuski inženjer Anri Žifar izveo prvi let dirižablom na parni pogon i preletio 27 kilometara od Pariza do Trapa.

1863. – U Beogradu osnovana Velika škola koja je imala Filozofski, Pravni i Tehnički fakultet, a nastava održavana u Kapetan-Mišinom zdanju. Škola prerasla u Beogradski univerzitet 1905, kada su otvoreni Medicinski, Bogoslovski i Poljoprivredni fakultet.

1868. – Hrvatski sabor u kojem su većinu imali mađaroni prihvatio Hrvatsko-ugarsku nagodbu.

1868. – U Subotici osnovana Gradska muzička škola, prva muzička škola na području današnje Srbije.

1915. – Francuska i Velika Britanija u Prvom svjetskom ratu otvorile Solunski front na koji su upućene snage sa fronta u Galipolju.

1941. – Vlade 15 zemalja, među kojima i Vlada Kraljevine Jugoslavije u izbjeglištvu, potpisale na konferenciji u Londonu Atlantsku povelju. Povelju u osam tačaka 14. avgusta proklamovali predsjednik SAD Ruzvelt i britanski premijer Čerčil kao politički program saveznika u borbi protiv Sila osovine u Drugom svjetskom ratu. Taj dokument kasnije poslužio kao osnova Povelje Ujedinjenih nacija.

1941. – Partizani u Drugom svjetskom ratu zauzeli Užice, potom sjedište Užičke republike i Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačkog pokreta Jugoslavije do 30. novembra 1941, kada su ga ponovo zauzeli Nijemci.

1960. – U Njuport (engl. Newport) porinut Enterprajz (CVN-65) (engl. USS Enterprise (CVN-65)), prvi američki nosač aviona na atomski pogon.

1971. – Britanska je vlada protjerala 90 sovjetskih diplomata zbog navodne špijunaže. Moskva je zauzvrat 8. oktobra uskratila dozvole za boravak sedamnaestorici britanskih diplomata.

1973. – Uprkos protestima Portugala, UN je priznao nezavisnost Gvineje Bisaua.

1978. – Švajcarci su izglasali osnivanje kantona Jura francuskoga govornog područja koji se odvojio od kantona Bern. To je u Švajcerskoj bila prva teritorijalna promjena od 1848. godine.

1986. – Beogradski list „Večernje novosti“ objavio Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti, koji je potom dobio medijski tretman srpskog nacionalnog programa i izazvao žestoke kritike u Srbiji i drugim republikama bivše Jugoslavije, naročito u Hrvatskoj.

1988. – Na Olimpijskim igrama u Seulu kanadski sprinter Ben Džonson postavio svjetski rekord u trci na 100 metara, 9,79 sekundi. Šest dana kasnije utvrđeno da je bio pod uticajem dopinga, rezultat poništen, a Džonsonu oduzeta zlatna medalja.

1990. – Završava se šahovski turnir u Tilburgu, Holandija. Pobjeđuju Vasilij Ivančuk i Gata Kamski.

1990. – Predsjednik Zapadne Njemačke Rihard fon Vajczeker potpisao sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dve njemačke države ponovo biti ujedinjene.

1990. – Istočna Njemačka formalno napustila Varšavski pakt.

1993. – Kralj Norodom Sihanuk ponovo preuzeo kambodžanski prijesto i potpisao nov Ustav prema kome je Kambodža postala ustavna monarhija. 1970. Sihanuk oboren sa vlasti u državnom udaru desničara Lon Nola, a Kambodža proglašena republikom.

1996. – SAD, Rusija, Kina, Velika Britanija i Francuska potpisale dokument o zabrani nuklearnih proba.

1998. – Dan posle poziva UN jugoslavenskoj vladi i kosovskim Albancima da prekinu sukobe i nasilje na Kosovu Savjet NATO odobrio izdavanje Akta upozorenja za ograničenu akciju iz vazduha i za “fazne vazdušne operacije” na Kosovu.

2000. – Vladimiro Montesinos, šef tajne službe za bezbjednost peruanskog predsjednika Alberta Fudžimorija, napustio Peru u jeku političke krize koja je vodila novim izborim i zatražio politički azil u Panami.

2000. – Pobjedom udružene opozicije na izborima u Srbiji i Jugoslaviji završena vladavina Slobodana Miloševića. Ne želeći da prihvati poraz, dotada vladajuća Socijalistička partija Srbije i njen lider Milošević izazvali postizbornu krizu koja je okončana 5. oktobra poslije masovnih protesta širom Srbije, a nov predsjednik Jugoslavije postao Vojislav Koštunica, lider Demokratske stranke Srbije i predsjednički kandidat DOS.

2001. – Predsjednik SAD Džordž Buš naredio američkim finansijskim institucijama da zamržnu račune 27 grupa i pojedinaca za koje se sumnja da pomažu teroriste.

Rođeni na današnji dan

1583. – Rođen Albreht fon Valenštajn (češ. Albrecht Václav Eusebius z Valdštejna), češki vojskovođa i političar, koji je bio komandant carske vojske tokom dijela Tridesetogodišnjeg rata.

1739. – Rođen Grigori A. Potemkin, ruski vojskovođa.

1806. – Rođen Omer-paša Latas, turski paša srpskog porijekla.

1882. – Rođen Franjo Fancev, hrvatski književnik i istoričar.

1884. – Rođen İsmet İnönü, turski državnik.

1887. – Rođen Mihovil Pavlek-Miškina, hrvatski književnik.

1896. – Rođen F. Scott Fitzgerald, američki književnik.

1898. – Rođen Howard Walter Florey, australski ljekar, nobelovac.

1902. – Rođen Ruhollah Mussawi Hendi Homeini, iranski političar i vjerski vođa (ajatolah).

1905. – Rođen Pavle Bogatinčević, srpski glumac.

1911. – Rođen Konstantin Černjenko, ruski državnik.

1920. – Rođen Zulfikar Džumhur, bosanski putopisac, slikar i karikaturista.

1940. – Rođen Slaven Zambata, jugoslavenski i hrvatski fudbaler.

1942. – Rođena Linda McCartney, američka muzičarka i supruga Paula McCartneya.

1949. – Rođen Pedro Almodóvar, španski režiser.

1953. – Rođen Radoš Bajić, srpski glumac.

1969. – Rođena Shamim Sarif, britanska spisateljica i režiserka.

1972. – Rođen William Klinger, hrvatski istoričar i publicista.

1980. – Rođen Džon Arne Rise, norveški fudbaler.

Umrli na današnji dan

366. – Umro Liberije, papa.

768. – Umro Pipin III Mali, franački kralj.

1180. – Umro Manojlo I Komnin, vizantijski car.

1227. – Umro Stefan Prvovjenčani, srpski srednjovjekovni vladar (1196–1227) i prvi krunisani kralj među Nemanjićima, zbog čega je nazvan Prvovjenčani.